Crvena krvna zrnca (eritrociti) su najbrojnija vrsta ćelija u organizmu. Njihova osnovna uloga je da transportuju kiseonik od pluća do tkiva i ugljen-dioksid u obrnutom smjeru.
Osim toga, oni sadrže enzim karboanhidrazu koji katalizuje i ubrzava reakciju između ugljen-dioksida i vode.
Građa i broj eritrocita
Eritrociti imaju oblik bikonkavnog sočiva. Ovaj oblik eritrocita obezbjeđuje maksimalnu elastičnost i savitljivost, omogućavajući im da prođu i kroz veoma uske kapilarne prostore bez rupture ćelijske membrane. On uslovljava i uvećanu površinu što dozvoljava efikasnu i brzu razmjenu gasova. Prosječan dijametar im iznosi oko 7,8 μm a debljina 2,4 μm na periferiji, odnosno 1 μm ili manje u centralnom dijelu ćelije.
Eritrociti se sastoje od oko 70% vode, dok preostalu količinu čini uglavnom hemoglobin čija se koncentracija kreće od 140g/l (kod žena) do 160g/l krvi (kod muškaraca) i koji je respiratorni pigment. Ćelija se sastoji od membrane (lipoproteinske strukture) i citoplazme bez jedra i većine drugih ćelijskih organela. Ćelijska opna eritrocita osigurava oblik i plastičnost crvenih krvnih zrnaca i stabilnost njihove unutrašnje sredine. Ona je veoma dinamična struktura, važna za održavanje njegovog života.
Broj crvenih krvnih zrnaca kod zdravih osoba zavisi od različitih faktora. Najčešće od pola, starosti, nadmorske visine. Prosečan broj eritrocita kod odraslog muškarca se kreće između 4,2 i 5,8×10¹²/l, a kod žena između 3,7 i 5,2×10¹²/l krvi. Procenat krvi koji čine eritrociti se naziva hematokrit i iznosi 40-45%.
Proizvodnja i životni vijek crvenih krvnih zrnaca
U toku prvih nedjelja embrionalnog života crvena krvna zrnca se proizvode u žumančanoj kesi. Kasnije ovu ulogu preuzimaju jetra, slezena i limfni čvorovi, a pri kraju fetalnog perioda i nakon rođenja eritrociti se stvaraju u crvenoj (hemopoetski aktivnoj) koštanoj srži procesom eritrocitopoeze.
Vremenom se koštna srž dugih kostiju postepeno zamenjuje sa masnim tkivom, tako da se nakon dvadesete godine ove ćelije proizvode samo u membranoznim kostima, kao što su kičmeni pršljenovi, rebra, grudna kost i karlične kosti.
Sirovine potrebne za neometanu proizvodnju eritrocita su: vitamin B12, folna kiselina, proteini, gvožđe, koštana srž, eritropoetin, očuvana sluznica želuca itd.
Životni vijek eritrocita iznosi 100-120 dana. Razgradnja je posljedica njihovog "starenja", odnosno slabljenja metaboličkih sistema koji održavaju oblik i savitljivost ćelijske membrane, transport jona kroz membranu, spriječavaju oksidaciju proteina u citoplazmi i sl.
Postoji pet načina razgradnje: fragmentacija, osmozna liza, fagocitoza, citoliza izazvana komplementom i denaturacija hemoglobina.
Većina eritrocita se raspada u slezini, prilikom prolaska kroz crvenu pulpu. Prilikom prskanja oslobađaju se hemoglobin i elektroliti. Od hemoglobina se dobija gvožđe i porfirinski prsten od koga nastaje bilirubin, a on se putem žuči izbacuje iz organizma, piše stetoskop.info.
(Cuvajzdravlje.ba)