Atopijski dermatitis je zapaljenska bolest koja se naziva još i atopijski ekcem. Ovo hronično oboljenje karakteriše svrab i suha koža koja je sklona iritaciji.
Takođe, treba naglasiti da atopijski dermatitis nije zarazno stanje.
Tačan uzrok nastanka atopijskog dermatitisa, nažalost, još uvijek nije utvrđen. Međutim, istraživanja ukazuju da za nastanak atopijskog dermatitisa nije zaslužan jedan, već više faktora. Među njima se nalaze genetska predispozicija, poremećaj imunološkog sistema i dejstvo faktora spoljašnje sredine. S obzirom na to da je prusustvo svih ovih faktora od presudnog značaja za nastanak atopijskog dermatitisa, važno je sve ih dobro razumjeeti i detaljno objasniti.
Genetika:
Postoji značajna vjerovatnoća da će dijete razviti oboljenje ukoliko oba roditelja imaju atopijski dermatitis, što je čak 81% vjerovatnoće, dok je u slučaju jednog roditelja taj procenat iznosi oko 56%, što je značajno manje.
Poremećaj imuniteta:
Osobe sa atopijskim dermatitisom imaju poremećaj imunog sistema koji se odražava u vidu povećane produkcije alergen-specifičnih IgE antitijela.
Faktori spoljašnje sredine:
Osobe sa atopijskim dermatitisom imaju deficit epidermalnih lipida i proteina filagrina, tako da je kožna barijera narušena, a koža podložnija propuštanju različitih alergena iz spoljašnje sredine i pokretanja imunološkog odgovora.
Simptomi atopijskog dermatitisa
Osnovne odlike simptoma atopijskog dermatitisa jesu svrab i suha koža.
Svrab je stalni pratilac oboljenja i može biti veoma intenzivan, čak može doći do stepena intenziteta svraba koji onemogućava spavanje.
U aktivnoj fazi bolesti, klinički izgled kožnih promena i njihova lokalizacija zavise od uzrasta pacijenta, pa tako razlikujemo tri klinička oblika:
1. Eczema infantum srećemo kod novorođenčadi, promjene su lokalizovane na obrazima, čelu i bradi (centralni dio lica je pošteđen) u vidu nejasno ograničenog crvenila na kome mogu biti prisutne papule, sitni plikovi, vlaženje i kruste. Promene se mogu proširiti na kapilicijum, pregibe, predio članaka, kod težih slučajeva dolazi do generalizacije promjena. Kod 50% djece, promjene se povlače krajem druge godine života.
2. Prurigo Besnier se sreće kod djece starije od dvije godine. Promjene na koži su u vidu nejasno ograničenog crvenila sa naglašenim kožnim crtežom i ljuspanjem. Ekcemske promjene nalazimo u lakatnim prevojima, iza koljena, na vratu, okolini velikih zglobova i drugim dijelovima tijela. Ovaj oblik se može nastati kao novi ili progresijom prethodnog oblika.
3. Atopijski dermatitis kod odraslih odlikuje prisustvo naglašenog kožnog crteža na pregibima, anogenitalnoj regiji i drugim dijelovima kože. Pored prethodno navedenog česti su i pruriginozni čvorići, tragovi češanja, hroničan ekcem šaka/stopala, crvenilo oko očiju, što odgovara kliničkoj slici difuznog atopijskog dermatitisa.
Rizične grupe
Statistika kaže da u razvijenim zemljama od atopijskog dermatitisa boluje oko 10–30% djece, dok je kod odraslih procent znatno manji i iznosi 2–10% što je značajno manje u odnosu na procenat oboljele djece. Statistički gledano, u posljednjoj deceniji broj oboljelih se povećao čak dva do tri puta i iznosi 223 miliona ljudi (podatak iz 2022. godine).
Od ukupnog broja oboljelih od atopijskog dermatitisa, čak 43 miliona pacijenata je uzrasta od od jedne do četiri godine. Dakle, atopijski dermatitis kod djece nije rijetko stanje, stoga roditelji treba da obrate pažnju na kožu svoje djece i ukoliko uoče nepravilnosti, obrate se ljekaru.
Astma i atopijski dermatitis
Oboljenja udružena sa atopijskim dermatitisom su astma, alergijski rinitis, alergija na hranu (zajedno sa atopijskim dermatitisom čine takozvani atopijski marš). Takođe, prema stitistici se zaključuje da osobe sa atopijskim dermatitisom imaju veći rizik za nastanak inflamatorne bolesti crijeva, reumatoidnog artritisa i težih formi alopecije areate (gubitak kose u „pečatima“).
Termin atopijska trijada se odnosi na sklonost da se astma, atopijski dermatitis i alergije javljaju zajedno. Progresija obično počinje atopijskim dermatitisom u prvim godinama života, potom se javlja alergija na hranu u predškolskom uzrastu, a zatim u školskom uzrastu - astma i alergijski rinitis, koji mogu perzistirati i u odraslom dobu.
Liječenje
"Prije početka liječenja, potrebno je ostvariti povjerenje i dobru komunikaciju između roditelja djece sa atopijskim dermatitisom i ljekara koji ih liječi. Ovo je, prije svega neophodno zbog redovnog sprovođenja terapije i promena određenih životnih navika" savjetuje dr Krstić.
Tokom upalne faze, neophodno je u terapiju uvesti lokalne kortikosteroidne preparate tokom kraćeg vremenskog perioda, koji se postepeno isključuju i zamenjuju emolijentnim kremama za njegu kože, koji se dalje koriste u svakodnevnoj njezi.
Pored topikalnih kortikosteroidnih preparata, u lokalnoj terapiji se sve češće koriste topikalni kalcineuronski inhibitori (Elidel, Protopic). Za redukovanje svraba, koji često onemogućava spavanje, koriste se sedirajućin (kod odraslih) i nesedirajući antihistaminici (kod djece). Kod težih slučajeva primjenjuju se fototerapija/fotohemioterapija i imunosupresivna terapija.
Pored medikamentozne terapije, veliku ulogu imaju i životne navike. Osobe sa atopijskim dermatitisom moraju izbjegavati tuširanje duže od 10 minuta, tuširanje vrućom vodom, nošenje vunene i crno obojene odeće koja je u direktnom kontaktu sa kožom (alergen – parafenilendiamin ili PPD, koji se takođe nalazi i u crnoj farbi za kosu), korištenje kozmetike koja sadrži parfeme, parabene, alkohol, sapune i deterdžente koji isušuju kožu, stres i drugo.
Tokom tuširanja, neophodno je koristiti uljane kupke ili sindete („sapun bez sapuna“), kožu nakon tuširanja treba sušiti mekim peškirom – tapkanjem (ne trljanjem), a emolijentne kreme za negu namazati dok je koža još uvek vlažna.
Ukoliko se primijeti da određena hrana dovodi do pogoršanja ekcema, potrebno je uraditi test alergije na hranu. Najčešći alergeni su jaja, mlijeko, žitarice (pšenica), soja, kikiriki, riba, orašasti plodovi, jagodičasto voće, med i proizvodi od meda.
Kako umiriti kožu tokom upalne faze?
Ako ne postoji alergija na hranu ne treba samostalno sprovoditi eliminacione dijete, jer su nutrijenti iz hrane neophodni za normalan rast i razvoj deteta.
Iako atopijski dermatitis nije u potpunosti izlječiv, većina pacijenata ulazi u remisiju posle puberteta ili do 30. godine. Kod 50% dece, kožne promene se povlače do puberteta. Kod manjeg broja obolelih hroničan tok sa periodima pogoršanja i poboljšanja bolesti se održava tokom cijelog života.
Prevencija
Prevencija atopijskog dermatitisa u užem smislu te riječi nije u potpunosti moguća, s obzirom da genetski faktori igraju veliku ulogu. Ono što je moguće jeste prevencija upalne faze bolesti izbegavanjem faktora koji dovode do njenog pogoršanja i redovnim korišćenjem emolijentnih kremova/masti, barem dva puta dnevno.
Američka akademija za pedijatriju predlaže da dojilje, čija su novorođenčad pod visokim rizikom od razvoja atopijskog dermatitisa, tokom perioda dojenja treba da izbegavaju konzumiranje kikirikija, orašastih plodova, kravljeg mlijeka i jaja, prenosi stetoskop.info.
(Cuvajzdravlje.ba)