Karakterističan evropski jaz: Zašto su stope smrtnosti toliko različite?

Te smrti čine više od petine ukupnog broja umrlih mlađih od 75 godina, što ovu statistiku čini jednim od ključnih pokazatelja stanja evropskih zdravstvenih sistema.

Šta se smatra "izbježljivom smrću"?

Eurostat razlikuje dvije kategorije:

Preventabilne smrti – mogu se spriječiti javnozdravstvenim mjerama, uključujući podizanje svijesti, prevenciju rizičnih navika i ranije otkrivanje bolesti. U ovu grupu spadaju karcinom pluća, bolesti srca, COVID-19, moždani udar, hronična opstruktivna bolest pluća, alkoholom izazvane smrti, suicid i različiti oblici nesreća.

Lječive smrti – odnose se na oboljenja koja se mogu uspješno liječiti ukoliko je zdravstvena zaštita dostupna, kvalitetna i pravovremena. Tu se nalaze ishemijske bolesti srca, karcinom dojke i debelog crijeva, moždani udar, upala pluća, hipertenzija, dijabetes i drugi uzroci.

U obje kategorije, podaci jasno pokazuju ogroman jaz između različitih dijelova kontinenta.

Ogromne razlike između istoka i zapada Evrope

Najviše stope izbježljive smrtnosti bilježe se u istočnim i baltičkim državama. U 2022. godini Latvija, Rumunija, Mađarska, Litvanija i Bugarska premašile su 470 smrti na 100.000 stanovnika. Srbija, Slovačka i Estonija imale su nešto niže, ali i dalje izrazito visoke stope.

Na drugoj strani su zemlje zapadne i sjeverne Evrope, poput Švicarske, Švedske, Norveške, Francuske i Nizozemske, gdje je broj izbježljivih smrti bio ispod 200 na 100.000 stanovnika.

Centralne i južne zemlje EU, uključujući Hrvatsku, Poljsku, Grčku, Italiju i Češku, smjestile su se u srednji rang, s većinom stopa između 200 i 300.

Iako Njemačka stoji bolje od evropskog prosjeka, i dalje ima najvišu stopu izbježljive smrtnosti među velikim evropskim ekonomijama.

Dva od tri smrtna ishoda su preventabilna

Od ukupno 1,11 milion izbježljivih smrti u EU, gotovo 66 posto spada u preventabilne. To znači da bi većina ovih života mogla biti spašena jačanjem preventivnih kampanja, ranijim otkrivanjem bolesti i smanjenjem rizičnih životnih navika poput pušenja i pretjerane konzumacije alkohola.

Oko trećine smrti odnosi se na zdravstvene probleme koji bi se mogli uspješno liječiti kada bi pacijenti imali bolju dostupnost medicinskim uslugama i adekvatan kvalitet njege.

Bolesti srca i karcinomi u vrhu uzroka

Kada je riječ o lječivim uzrocima, dominiraju srčane bolesti, odgovorne za više od petine smrti. Slijede karcinom debelog crijeva te karcinom dojke i moždani udar, svaki s oko deset posto udjela.

Kod preventabilnih uzroka, COVID-19 je bio najčešći razlog smrti u 2021. godini, ali je njegov udio znatno opao u 2022. godini. Ponovno je na prvom mjestu karcinom pluća, dok veliki udio zauzimaju i bolesti srca te alkoholom uzrokovane smrti.

Zašto su razlike među državama toliko velike?

Stručnjaci navode više faktora:

Nejednaka ulaganja u zdravstvo: zemlje koje više izdvajaju za zdravstvo imaju i niže stope lječive smrtnosti. Sjeverne i zapadne zemlje ulažu više, dok istočne i balkanske zemlje izdvajaju znatno manje.

Rizični faktori: pušenje, alkohol i nezdrav životni stil i dalje su mnogo prisutniji u istočnoj Evropi.

Kvalitet i dostupnost preventivnih pregleda: sjever i zapad Evrope prednjače u sistematskim pregledima za otkrivanje raka, dok su istočne i balkanske države značajno iza.

Razlike u bilježenju uzroka smrti: pojedine države detaljnije i tačnije vode statistiku, što također utiče na krajnje brojke, prenosi Euronews Health.