Šta je PFAS i da li je štetan za čovjeka?

Agencija je prije nekoliko dana  izdala prve pravno primjenjive nacionalne standarde za vodu za piće za pet uobičajenih tipova hemikalija PFAS, kao i mješavine PFAS.

Rizici koje ove hemikalije predstavljaju i napore da se oni regulišu su veoma veliki izazovi za naučnu zajednicu, a Science Alert donosi neke osnove za razumijevanje koje bi svi trebalo da uzmemo u obzir.

Šta su zapravo PFAS?

PFAS označava per- i polifluoroalkil supstance. Ovo je velika grupa hemikalija koje je napravio čovjek – trenutno se procjenjuje da ima skoro 15.000 pojedinačnih hemijskih jedinjenja – koje se široko koriste u potrošačkim proizvodima i industriji. Oni mogu da naprave proizvode otporne na vodu, masnoću i mrlje i štite od požara, piše Politikin magazin.

Vodootporna odjeća i kozmetika na otvorenom, presvlake i tepisi otporni na mrlje, ambalaža za hranu koja je dizajnirana da spriječi curenje tečnosti ili masti i određena oprema za gašenje požara često sadrže PFAS.

U stvari, studije su otkrile da većina proizvoda sa oznakom otpornim na mrlje ili vodu sadrži PFAS, a druga studija je pokazala da je to čak i među proizvodima označenim kao "netoksični" ili "zeleni". PFAS se takođe nalaze na neočekivanim mjestima kao što su voskovi za skijanje i snoubord visokih performansi, voskovi za podove i medicinski uređaji.

PFAS komponentne su štetne po zdravlje ljudi i životnu sredinu. Neke od istih hemijskih osobina koje PFAS čine poželjnim u proizvodima takođe znače da će ove hemikalije postojati u životnoj sredini generacijama. Zbog široko rasprostranjene upotrebe PFAS, ove hemikalije su sada prisutne u vodi, zemljištu i živim organizmima i mogu se naći u skoro svakom dijelu planete, uključujući arktičke glečere, morske sisare.

Koji su zdravstveni rizici od izloženosti PFAS?

Jednom kada su ljudi izloženi PFAS-u, hemikalije ostaju dugo vremena – mjesecima do godinama, u zavisnosti od specifičnog jedinjenja – i mogu se akumulirati tokom vremena.

Istraživanja dosljedno pokazuju da je PFAS povezan sa raznim štetnim efektima na zdravlje, doprinose bolesti štitne žlijezde, povišenom holesterolu, oštećenju jetre i raku bubrega i testisa. Istraživanjem su takođe pronađeni dokazi da PFAS može doprinijeti brojnim drugim poremećajima: upalna bolest crijeva, smanjena plodnost, rak dojke i povećana vjerovatnoća pobačaja i razvoja visokog krvnog pritiska i preeklampsije tokom trudnoća. Pored toga, trenutna istraživanja sugerišu da su bebe izložene prenatalno većem riziku od gojaznosti, ranog puberteta i smanjene plodnosti kasnije u životu.

Ko reguliše PFAS?

PFAS hemikalije postoje od kasnih 1930-ih, kada ih je naučnik iz DuPonta stvorio slučajno tokom laboratorijskog eksperimenta. DuPont ga je nazvao Teflon, što je na kraju postalo poznato ime za upotrebu na tiganjima sa neprijanjajućim slojem.

Sada je predloženo da se devet PFAS uvrsti na listu opasnih supstanci u skladu sa Zakonom o očuvanju i oporavku resursa, što je potez koji zabrinjava komunalna preduzeća i preduzeća koja koriste proizvode ili procese koji sadrže PFAS zbog troškova čišćenja.

Kako možete smanjiti svoju izloženost PFAS?

Većina ljudi je izložena PFAS-u prvenstveno kroz ishranu, iako izlaganje pijaćoj vodi i vazduhu može biti značajno kod nekih ljudi, posebno ako žive u blizini poznatih industrija povezanih sa PFAS-om ili kontaminacije.

Najbolji načini da zaštitite sebe i svoju porodicu od rizika povezanih sa PFAS je da se obrazujete o potencijalnim izvorima izloženosti. Proizvodi označeni kao otporni na vodu ili mrlje imaju dobre šanse da sadrže PFAS, prenosi NN.