Istraživanje u BiH: Potvrđena povezanost unosa šećera i anksioznosti

Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji procjenjuje se da oko 264 miliona ljudi širom svijeta pati od poremećaja anksioznosti.

Pripremio: mrs.sci. Jasmin Nikšić, akademski specijalista nutricionizma

Ovakvo stanje može značajno ometati svakodnevne aktivnosti i kvalitet života pojedinaca. Anksioznost je kompleksno neugodno osjećanje tjeskobe, bojazni, napetosti i nesigurnosti praćeno aktivacijom autonomnog nervnog sistema. Ona se zapravo definira kao osjećaj nelagode, opće napetosti, zabrinutosti, velikog stresa, panike, straha te iracionalnog lošeg predosjećaja. To je uobičajena ljudska reakcija na stresne situacije i može biti korisna jer nas priprema za suočavanje sa izazovima. Međutim, kada je anksioznost prekomjerna, nekontrolisana i prisutna većinu vremena, može postati problematična i uticati na svakodnevni život.

Anksioznost i prehrambene navike

Iako je poznato da genetika, okolišni i psihološki faktori, igraju ulogu u razvoju anksioznosti, određena istraživanja pokazuju da i prehrambene navike mogu imati uticaj na ovaj poremećaj. Prehrambene navike generalno mogu imati značajan uticaj na mentalno zdravlje što čini sve veću potrebu da se dodatno istražuje o vezi između prehrane i mentalnih poremećaja, uključujući anksioznost. Određene studije su pokazale da visoki unos šećera može izazvati fluktuacije nivoa glukoze u krvi, što može doprinijeti simptomima anksioznosti.

Također, šećer može izazvati upalne procese u tijelu, koji su povezani sa neurološkim promjenama i povećanom ranjivošću na anksioznost. Konzumiranje šećera kao sastavnog dijela prehrane i njegova moguća uloga u razvoju i pogoršanju anksioznosti tema je interesovanja zdravstvenih radnika i istraživača, uzimajući u obzir njegove negativne uticaje na zdravlje u cjelini.

Prekomjerno konzumiranje šećera povezano je sa raznim zdravstvenim problemima, uključujući pretilost, dijabetes, kardiovaskularne bolesti i metabolički sindrom. Konzumiranje velike količine šećera može izazvati brz porast glukoze u krvi, što rezultira privremenim osjećajem energije i uzbuđenosti.

Međutim, nakon kratkog vremena može doći do pada nivoa šećera u krvi, što može pridonijeti osjećaju umora, raspoloženju i simptomima anksioznosti kao što su nervoza, razdražljivost i tjeskoba. Važno je napomenuti da različiti šećeri imaju različit uticaj na mozak. Dok glukoza ima uticaj na regije mozga, inzulu i ventralni striatum, koje kontrolišu apetit, motivaciju i procesiranje nagrade, fruktoza to nema.

Istraživanje sprovedeno u BiH sa blizu 900 ispitanika

Uzimajući u obzir značaj ove teme, u okviru svog specijalističkog rada, pokrenuo sam istraživanje sa ciljem da ispitam i utvrdim da li je unos veće količine šećera povezan sa većom razinom anksioznosti kod ispitanika, da li postoje spolne razlike kod ispitanika u razinama anksioznosti, u smislu da su žene izloženije od muškaraca, te da li su te spolne razlike u razini anksioznosti u interakciji sa količinom unesenog šećera.

Istraživanje je sprovedeno u cijeloj Bosni i Hercegovini i obuhvatilo je ukupno 879 ispitanika različitih starosnih kategorija.  Većina njih bila je ženskog spola, tačnije 698 ispitanica ili 79% od ukupnog broja, dok je 181 ispitanik bio muškog spola ili 21%.

Većina ispitanika, njih 224 bila je u kategoriji od 25 do 34 godine starosti. Odmah slijedi starosna kategorija u rasponu od 35 do 44 godine starosti gdje je ukupno bilo 212 ispitanika. U kategoriji između 19 i 24 godine starosti bilo je 164 ispitanika, zatim u kategoriji između 45 i 54 godine starosti 127 ispitanika. Kada govorimo o maloljetnim osobama koje su uzele učešće u ovom ispitivanju bilo ih je ukupno 85. Manji broj ispitanika bio je u starosnoj kategoriji između 55 i 65 godina starosti, njih 53, dok je osoba preko 65 godina starosti bilo svega 15.

Ispitanici odgovarali na pitanja o različitim namirnicama i simptomima

Jedan dio istraživanja odnosio se na konzumaciju šećera iz slatkih mliječnih proizvoda kao što su slatko mlijeko, voćni jogurti, slatki kajmak i sl., zatim iz tijesta, zaslađenih gaziranih i negaziranih sokova, tople čokolade, salepa, shake-ova itd. Također u obzir je uzeta i  zaslađena kafa, zaslađeni čaj, ali i šećeri iz voća.

Ispitanici su odgovarali putem skale koja je bodovana u rasponu od 0 do 7 bodova. Odgovor je označavao koliko često koriste određene namirnice na način da nula označava da navedenu namirnicu ne konzumiraju nikako ili samo ponekad u mjesec dana, a broj 7 označavao je da se ista konzumira svaki dan, piše Zdravi portal.

Drugi dio istraživanja obuhvatio je pitanja sa određenim problemima i simptomima anksioznosti sa predstavljenom Beckovom skalom anksioznosti, gdje su ispitanici davali odgovore u vezi sa osjećajem potencijalnih simptoma i problema povezanih sa anksioznosti. Na skali od 0 do 3 ispitanici su određivali broj koji smatraju da je referentan za njihovo stanje, tako što je nula označavala da određeni simptom ili tegoba uopšte nije prisutna, broj 1 je označavao da je malo izraženo ili rijetko, broj 2 je označavao da su simptomi i tegobe mnogo izraženi ili česti i u konačnici broj 3 je označavao da su navedeni simptomi i tegobe veoma mnogo izraženi, gotovo nepodnošljivi.

Šta su pokazali rezultati?

Na osnovu rezultata u okviru ovog  istraživanja utvrđeno je da je prisutna značajna korelacija između unosa šećera i razine anksioznosti. Pojedinci koji su unosili veće količine šećera imali su statistički značajno veće razine anksioznosti u odnosu na one s nižim unosom. Također, ustanovljeno je da su osobe koje imaju povišen unos šećera i često konzumiraju zaslađene tekućine podložnije promjenama raspoloženja i iskazuju određene simptome povezane sa anksioznosti i depresijom i time je potvrđena hipoteza da je unos veće količine šećera u organizam povezan sa većom razinom anksioznosti.

Također, istraživanje je pokazalo da postoji razlika u nivoima anksioznosti između muškaraca i žena, tj. da su žene imale  veću razinu anksioznosti u odnosu na muškarce. Isto tako, pokazalo se da žene, posebno tokom mjesečnog ciklusa, više posežu za konzumacijom slatkiša i imaju povećan unos šećera, a u isto vrijeme su generalno osjetljivije na stresne situacije, što se može povezati i sa emocionalnim stanjem u specifičnom periodu. Ovo pokazuje da je postavljena hipoteza da se očekuju spolne razlike u smislu da žene imaju veću razinu anksioznosti potvrđena.

Istraživanje je pokazalo i da ne postoji interakcija spolnih razlika u razini anksioznosti sa količinom unosa šećera i time je hipoteza da će se spolne razlike u nivou anksioznosti manifestovati u interakciji s količinom unosa šećera, sugerirajući da će efekti šećera na anksioznost biti različiti za muškarce i žene, odbačena.

Kroz istraživanje je potvrđeno da postoji povezanost unosa šećera i anksioznosti, kao i generalna povezanost sa prehranom i očuvanjem mentalnog zdravlja, te da je neophodno raditi više na edukaciji i podizanju svijesti stanovništva o svim pravilnim i zdravim navikama ishrane, kao i o štetnostima kojima šećeri mogu ugroziti cjelokupno zdravlje i time prevenirati različita oboljenja poput dijabetesa, problema sa mentalnim zdravljem i sl.