Kako zaštititi dječji vid od slabovidosti?

Slabovidost (amblyopia) je stanje kod kojeg jedno ili oba oka, bez obzira na pokušaj korigovanja dioptrije naočarama, ne može dostići maksimalan vid. Ovaj tekst pokušaće ukratko objasniti šta je to slabodivost, kako nastaje i kako i kada može da se liječi.

Šta je slabovidost?

Kao što je već napomenuto, slabovidost je stanje kod kojeg jedno ili oba oka, bez obzira na korekciju naočarama ili kontaktnim sočivima, ne može ostvariti maksimalnu vidnu oštrinu.

Najčešće nastaje u ranom djetinjstvu, a kod većine pacijenata zahvaćeno je samo jedno oko. Istina, u nekim slučajevima, slabovidost može da se javi i na oba oka. Ako se slabovidost otkrije u ranom djetinjstvu, odnosno do osme godine života, može se uspješno liječiti, ali neotkrivena je zasad neizlječiva i ostavlja trajne posljedice na vid. Smatra se da je oko 2-3 odsto ukupne populacije svake zemlje zahvaćeno slabovidošću.

Simptomi i znakovi slabovidosti

Pošto se slabovidost najčešće javlja kod djece, odnosno već po rođenju kod beba, često ju je teško rano otkriti.

U dosta slučajeva slabovidost je prateći simptom strabizma, odnosno razrokosti. Svaku sumnju na nepravilan položaj očiju potrebno je otkloniti detaljnim oftalmološkim pregledom.

Sa druge strane, jedan jednostavan kućni test može otkriti da li je dijete slabovido ili ne. Dok piše, crta ili gleda na daljinu ili blizinu, djetetu nježno pokrijte jedno pa drugo oko. Ako sklanja vašu ruku dok je jedno oko pokriveno, to lako može da bude znak slabovidosti.

Uvijek se savjetuje da se prvi pregled kod oftalmologa obavi već šest mjeseci po rođenju djeteta.

Šta uzrokuje slabovidost?

Postoje tri tipa amblyopiae, a sve na osnovu sljedećih uzroka:

- Strabizmička amblyopia. Strabizam je zapravo i najčešći uzrok nastanka slabovidosti. Da bi izbjegao duple slike koje nastaju zbog nepravilnog položaja očnih jabučica, centar za vid u kori velikog mozga "isključuje" oko koje ima strabizam, te na taj način dovodi do slabog razvoja vida, odnosno do slabovidosti.

- Refraktivna amblyopia. Ponekad se slabovidost može javiti zbog različitih dioptrija na oba oka, iako oba oka imaju pravilan položaj, odnosno nema strabizma; npr. jedno oko može da bude kratkovido, a drugo da uopšte nema dioptriju, ili da ima visoki astigmatizam. U ovakvim slučajevima se mozak fokusira na oko koje ima manju dioptriju ili je uopšte nema, a "isključuje" oko s većom dioptrijom, što uzrokuje slabovidost.

- Deprivaciona amblyopia. Slabovidost nastaje zbog opstrukcije u prolasku svjetla u dubinu oka, odnosno do mrežnjače i očnog živca. Iako najrjeđi uzrok nastanka, deprivaciona amblyopia daje i najteže oblike slabovidosti, gdje zahvaćeno oko/oči ima jako slab vid koji je teško poboljšati. Najčešći uzrok ograničavanju prolaska svjetla je urođena katarakta (siva mrena).

Kako se liječi slabovidost?

U zavisnosti od razloga nastanka slabovidosti, postoji nekoliko konzervativnih i hirurških metoda koje mogu da se primijene.

Ukoliko pacijent ima strabizam, prvi i osnovni vid liječenja je korekcija razrokosti i to najčešče hirurškim putem. Operativnim zahvatom se očne jabučice dovedu u pravilam položaj, a ukoliko je potrebno, naknadno se koriguje i dioptrija koju oko može da ima (naočare ili kontaktna sočiva).

Kada je u pitanju refraktivna amblyopia, korekcija refrakcione anomalije (dioptrije) koju dijete ima rješava problem slabovidosti. Nekada je, uz nošenje dioptrijskih naočara ili kontaktnih sočiva, potrebno i vršiti tzv. okluziju jednog ili oba oka, odnosno nekoliko sati na dan zatvarati jedno ili oba oka kako bi se očni živci razvili.

Deprivaciona amblyopia jedino može da se liječi operativnim zahvatom, odnosno uklanjanjem katarakte (sive mrene). Prije operacije hirurg odlučuje da li se u oko ugrađuje intraokularno sočivo (u novije vrijeme sve češče), ili se oko ostavlja afaknim, a dioptrija se koriguje nošenjem kontaktnog sočiva.

Za kraj i ono najvažnije: slabovidost može da se koriguje do osme godine života! Sve poslije toga bezuspješni su pokušaji da se oku da vid koje ono nema.